Αφιερωμένη στις μαμάδες η σημερινή ημέρα.
Αφιερωμένη η ημέρα
και η στήλη, σ’ εκείνες τις μαμάδες που
παλεύουν μόνες να μεγαλώσουν τα παιδιά τους.
Μια πάλη καθημερινή και συχνά
άνιση.
Tην μητέρα που
καλείται να αναλάβει πολλαπλούς ρόλους, να διαχειριστεί οικονομικές δυσκολίες,
πρακτικά θέματα της καθημερινότητας ,την κάλυψη των συναισθηματικών αναγκών των
παιδιών της, την έλλειψη ελεύθερου χρόνου, την μοναξιά της …
Η Σ.Π. 38 ετών,
είναι μια εργαζόμενη μητέρα που μεγαλώνει μόνη το παιδί της. Δέχθηκε να
μοιραστεί μαζί μας αυτές τις αγωνίες μέσα από την δική της καθημερινότητα.
Ποια είναι τα
σοβαρότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει μια γυναίκα που μεγαλώνει μόνη το παιδί
της;
Δύσκολο να βάλει κανείς σε σειρά τα προβλήματα που προκύπτουν
όταν μεγαλώνεις μόνη σου ένα παιδί. Αφού ξεπεράσεις τα… τεχνικά εμπόδια, που να
αφήνεις το παιδί σου όταν εργάζεσαι παραπάνω απ’ τις ώρες του παιδικού σταθμού
ή ποιος θα το πάρει από το σχολείο ,
όταν βρεις τρόπους να διαχειρίζεσαι πολλά πράγματα σε ελάχιστο χρόνο, το πιο σημαντικό κατά τη γνώμη
μου είναι ότι οφείλεις να του δείξεις στην πράξη και όχι
στα λόγια, ότι η διάλυση της σχέσης του ζευγαριού δεν σημαίνει και ρήξη των σχέσεων
με το παιδί. Ότι ο γονεϊκός ρόλος του καθενός εξακολουθεί να υπάρχει, να είναι
σε ισχύ, να τροφοδοτεί και να τροφοδοτείται. Και όταν λέω στην πράξη εννοώ ότι
εγωισμός, θυμός, πείσμα, και σε αρκετές δυστυχώς περιπτώσεις που ξέρω
εκδικητικότητα πρέπει να μπαίνουν στην άκρη δίνοντας πρωταγωνιστικό ρόλο στις
πραγματικές ανάγκες του παιδιού. Το πιο σοβαρό λοιπόν κατά τη γνώμη μου
πρόβλημα που έχει να αντιμετωπίσει μια γυναίκα που μεγαλώνει μόνη ένα παιδί
είναι να δημιουργήσει ένα καινούργιο οικογενειακό πλαίσιο- γιατί θα υπάρχει η
οικογένεια- με άλλα όμως χαρακτηριστικά και με διακριτές σχέσεις και ρόλους.
Και εννοείται βέβαια πως τα αποτελέσματα αυτής της προσπάθειας έχουν άμεση σχέση
και με τη στάση που θα κρατήσει ο πατέρας..
Πως βιώνεις την εποχή
της κρίσης; Τι αλλαγές έχεις κάνει στον
τρόπο ζωής σου;
Κρίση… λέξη που κυριαρχεί παντού τα τελευταία χρόνια, που
είναι πίσω και μπροστά από κάθε μας βήμα..και όταν αυτά τα βήματα τα κάνεις
κρατώντας στο χέρι και ένα παιδί τότε σίγουρα τα πράγματα δυσκολεύουν. Πρώτα –
πρώτα πρέπει να εξηγήσεις στο παιδί πως η στέρηση αυτών που πριν κάποια χρόνια
ήταν δεδομένα είναι κάτι που αφορά την κοινωνία στο μεγαλύτερο μέρος της. Όμως
το πιο δύσκολο αλλά και ταυτόχρονα κατά τη γνώμη μου απαραίτητο είναι να
αναθεωρήσεις τα πρότυπα ζωής που ήταν ως τώρα κυρίαρχα. Κόντρα σ αυτήν την ανακατανομή του πλούτου
ανάμεσα στους πολύ λίγους του κόσμου αυτού, εσύ θα δώσεις στο παιδί σου την
ομορφιά του να αγωνίζεται, να διεκδικεί αυτά που του στερούν, να αναζητά την
ομορφιά στη φύση και στις σχέσεις με τους ανθρώπους, να μάθει να ζει με την
ουσία και όχι στην βιτρίνα των δήθεν και των ψεύτικων… και πιστέψτε με, θέλει
πάρα πολύ προσπάθεια για να το πετύχεις. Οι πειρασμοί πολλοί- στο σχολείο, στις
παρέες, στα φροντιστήρια που αδυνατείς να πληρώσεις, παντού… Το μόνο που
μπορείς να αντιτάξεις είναι η προσωπική σου στάση, το προσωπικό σου παράδειγμα.
Αλλαγές; Πολλές και ποικίλες, ειδικά τώρα που είναι όλα πιο δύσκολα. Πρώτα –
πρώτα, καθημερινά λειτουργείς με πολλές ταχύτητες, αλλιώς δεν προλαβαίνεις.
Ειδικά αν η δουλειά είναι πρωί και απόγευμα τότε τα πράγματα γίνονται
εξαιρετικά δύσκολα. Λίγος χρόνος, πολλή κούραση σωματική και ψυχική, αγωνία για
να καλύψεις τις ανάγκες του παιδιού και τις δικές σου. ‘Εχασα τις στιγμές της
χαλάρωσης τις στιγμές της ξεκούρασης, τις στιγμές της ανεμελιάς. Ζω με την
αγωνία του ότι αν χρειαστώ ιατρική περίθαλψη
εγώ ή το παιδί μου, το νοσοκομείο θα μπορεί να μου προσφέρει μόνο το
φιλότιμο και την προσωπική φροντίδα των λίγων γιατρών και νοσηλευτών ενώ η
υλικοτεχνική του υποδομή έχει καταρρεύσει, ότι το ταμείο ασφάλισής μου παρέχει
σε μένα και στο παιδί μου ασφάλεια μόνο στα λόγια, ότι το χαράτσι παραμένει
απλήρωτο, ότι δουλεύω πολύ περισσότερο και αμείβομαι κατά το ήμισυ, ότι, ότι,
ότι…
Ψυχολογικά σε έχει
επηρεάσει αυτή η κατάσταση; Το παιδί;
Ναι, με έχει επηρεάσει η κρίση, κι εμένα και το παιδί μου.
Το πρώτο διάστημα πιο πολύ, οι αλλαγές στις συνθήκες ζωής και στην
καθημερινότητά μας ραγδαίες και απότομες. Υπήρξαν στιγμές που αναρωτήθηκα αν θα
τα βγάλω πέρα, που έπρεπε να αναθεωρήσω τα θέλω μου, που έπρεπε να
επαναπροσδιορίσω τους στόχους μου, που έπρεπε να μάθω να ζω με λιγότερα
..αισθάνθηκα απογοήτευση , θυμό, αγωνία και για τη δική μου ζωή και για το
παρόν και το μέλλον του παιδιού μου. Όμως αυτό που με έκανε να προσαρμοστώ αλλά ΟΧΙ να συμβιβαστώ μ αυτά τα καινούργια
δεδομένα στη ζωή μου είναι ακριβώς αυτό
που είπα και πριν: να πετάξω τα άχρηστα και περιττά και να ψάξω μέσα σ αυτές
τις δύσκολες συνθήκες να βρω ουσία σε στόχους αληθινούς. Κι αυτό είναι που
προσπαθώ να δώσω και στο παιδί μου, να του μάθω με το παράδειγμα μου να διεκδικεί, να αγωνίζεται , να μη συμβιβάζεται, να
ελπίζει, να δημιουργεί ακόμα και μέσα σ αυτές τις συνθήκες. Με άλλα λόγια να
μαθαίνει τη ζωή και τις αληθινές της αξίες.
Εάν χρειαζόταν να
ψάξεις για δουλειά, ποιες θα ήταν οι δυσκολίες που θα αντιμετώπιζες;
Αν με απολύσουν; Αν μετά από τόσα χρόνια δουλειάς ο
σχεδιασμός του κράτους της νέας Ελλάδας μου στερήσει το πιο θεμελιώδες δικαίωμά
μου, αυτό της εργασίας, τότε αλίμονό μου. Ποιος θα προσλάβει μητέρα άνεργη με
παιδί; Σε ποιες δουλειές, σε ποιες επιχειρήσεις, με τι μεροκάματα και μισθούς;
Ποιος θα εμπιστευθεί άνθρωπο που έχει απολυθεί- η προπαγάνδα όλο και θέλει
αυτούς που απολύονται να είναι οι βολεμένοι του παρελθόντος, και όντως σε μεγάλο βαθμό έτσι είναι- όμως
παίρνει και η μπάλα κι αυτούς τους πολύ άξιους ανθρώπους που εκτός από τα
πτυχία τους έχουν καταθέσει και ψυχή σ’ αυτό που κάνουν, παρ όλα αυτά
βρίσκονται στο δρόμο. Το σκέφτομαι καθημερινά, το ζω μέσα από άλλες μητέρες,
τρομάζω με την ιδέα, αλλά και ταυτόχρονα προσπαθώ να σκέφτομαι εναλλακτικές
λύσεις, ελπίζοντας όπως όλοι μας σε καλύτερες μέρες, που φυσικά δεν θα έρθουν
από μόνες τους με ευχολόγια.
‘ Εχεις στήριξη; Ψυχολογική ή υλική εάν χρειασθεί;
Βοήθεια χρειάστηκα φυσικά, θα ήταν ψέμα να πω πως αυτή την
πορεία είναι εύκολο να την κάνει κανείς χωρίς αυτήν. Και ειδικά μέσα σε
συνθήκες κρίσης όχι μόνο οικονομικής αλλά και κρίσης αξιών. Οφείλουμε να τη
ζητήσουμε όταν συνειδητοποιήσουμε ότι την έχουμε ανάγκη. ‘Αλλωστε ψυχή και σώμα
είναι ένα κι όπως φροντίζουμε το σώμα όταν πονάει την ίδια φροντίδα πρέπει να
δώσουμε και στη ψυχή μας. Στερεότυπα του τύπου « εγώ, να κάνω ψυχοθεραπεία;
ποτέ, τι θα πει ο κόσμος;» είναι ερωτήματα που πια θα πρέπει να εκλείψουν. Ναι,
να απευθυνθούμε σε ειδικό επιστήμονα, πρώτα εμείς, οι μητέρες, και να ζητήσουμε
βοήθεια, όχι για να μας λύσει κάποιος άλλος τα προβλήματα, αλλά για να μας
βοηθήσει να κατανοήσουμε τα προβλήματα, να τα δούμε στις πραγματικές τους
διαστάσεις, να διαχειριστούμε τα συναισθήματά μας, που πολλές φορές μας
παρασέρνουν σε λάθος κρίσεις, στάσεις, αποφάσεις. Κι όλα αυτά και για ένα άλλο
λόγο, για να μπορέσουμε να ανταποκριθούμε στις απαιτήσεις του ρόλου της
μητέρας.
Και η προσωπική ζωή;
Το να συνδυάσεις την προσωπική ζωή με την μητρότητα, ή
αλλιώς, να προσπαθήσεις να συνεχίσεις τη ζωή σου μεγαλώνοντας παράλληλα και το
παιδί σου είναι ένα από τα πιο κρίσιμα και καθοριστικά ζητήματα που έχει να
διαχειριστείς. Ισορροπία που κατά τη γνώμη μου απαιτεί ωριμότητα. Μια μητέρα
είναι ταυτόχρονα και γυναίκα, είναι διπλός ο ρόλος και αν αυτοί οι δυο ρόλοι
έρθουν σε αντιπαράθεση, σύγκριση ή ανταγωνισμό τότε το μόνο σίγουρο είναι ότι
ούτε η μητέρα αλλά κυρίως ούτε το παιδί θα μπορέσουν να συνεχίσουν σε ομαλές
συνθήκες τη ζωή τους. Χρειάζεται κατά τη γνώμη μου πολλή συζήτηση, ξεκάθαρες
κουβέντες με το παιδί για τη δική μας ανάγκη για συντροφικότητα αλλά ταυτόχρονα
και η απόδειξη στην πράξη ότι είμαστε ουσιαστικά και όχι τυπικά δίπλα στο παιδί
μας, ότι ο χρόνος μας, η σκέψη μας, η βοήθεια μας, η φροντίδα μας είναι και θα
είναι για μας αδιαπραγμάτευτη προτεραιότητα. Και φυσικά , για άλλη μια φορά να
ξεκαθαρίσουμε τους ρόλους του καθενός ( κυρίως του πατέρα και του νέου
συντρόφου) και σ αυτές τις καινούργιες σχέσεις που δημιουργούνται και που φυσικά
ένα παιδί δεν έχει πάντα την ωριμότητα να αντιληφθεί.
Πριν από κάποια
χρόνια, η εικόνα μιας γυναίκας που
μεγάλωνε μόνη το παιδί της αποτελούσε ταμπού και συχνά προκαλούσε αρνητική
κριτική και πικρά σχόλια. Νομίζεις ότι η κοινωνίας μας το έχει ξεπεράσει αυτό;
Όχι δεν το έχουμε ξεπεράσει. Παρ όλο που
τουλάχιστον τα τελευταία τριάντα χρόνια
οι γυναίκες παίρνουν πιο εύκολα- όσο « εύκολο» μπορεί να θεωρηθεί αυτό- την
απόφαση να φύγουν από ένα γάμο που δημιουργεί δυστυχία στις ίδιες αλλά και στα
άλλα μέλη της οικογένειας , εν τούτοις
μια γυναίκα χωρισμένη με παιδιά θεωρείται, δυστυχώς ακόμη και σήμερα , από
τμήμα όχι μικρό , κάτι σαν « παράσιτο» της κοινωνίας. Ιδιαίτερα όταν η κοινωνία
είναι μικρή, επαρχιακή, όπου όλα έχουν όνομα και επώνυμο. Βέβαια, τέτοιου
είδους αντιμετώπιση εισπράττει κανείς κυρίως από ανθρώπους μεγάλης ηλικίας, των
οποίων τα βιώματα και οι εμπειρίες σε
μιαν άλλη εποχή τους διαμόρφωσαν αξίες και ήθη που χαρακτηρίζονταν από
προκαταλήψεις και κοινωνικά στερεότυπα. Και είναι πραγματικά δύσκολο να τα
αφήσεις όλα αυτά πίσω, να σταθμίσεις και να αξιολογήσεις το σημαντικό και το
ασήμαντο, και να είσαι έτοιμη και δυνατή να υπερασπιστείς τις επιλογές σου με
όποιο κόστος. Οφείλω βέβαια να πω πως σαφώς τα πράγματα είναι πολύ καλύτερα από
ότι στις δεκαετίες του εξήντα και του εβδομήντα. Εκείνο που κατά τη γνώμη μου
θα πρέπει να είναι η ασπίδα προστασίας μιας γυναίκας που αποφασίζει να φύγει
από έναν γάμο είναι η αξιοπρέπειά της και η συνειδητή- όχι επιπόλαια- επιλογή
να προχωρήσει στη ζωή μόνη της.
Στερεότυπο το «Παιδί χωρισμένων γονιών»;
Το να είναι κάποιο παιδί
χωρισμένων γονιών στο μυαλό κάποιων θεωρείται εξ ορισμού «προβληματικό».
Προφανώς, η στενότητα του μυαλού και της σκέψης δεν τους αφήνει να δουν πως
προβλήματα τα παιδιά έχουν ακόμα κι αν η οικογένεια έχει την παραδοσιακή μορφή.
Αυτό που προκαλεί τα προβλήματα είναι η συμπεριφορά και οι σχέσεις των μελών
της οικογένειας, είτε αυτή είναι παραδοσιακή είτε όχι. Μια τέτοια
αντίληψη έχει σαφώς επιπτώσεις και στα ίδια τα παιδιά που μεγαλώνουν με γονείς
που ζουν χωριστά.
Κινείσαι στον χώρο
της εκπαίδευσης και έχεις επαφή με τις μαμάδες. Ποια είναι τα προβλήματα που
έχεις αντιληφθεί ότι δυσκολεύονται να διαχειρισθούν;
Η εμπειρία μου από συζητήσεις με αρκετές διαζευγμένες μητέρες για τη ζωή τη δική τους και των
παιδιών τους είναι πραγματικά πολύτιμη. Ειδικά
σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς, οικονομικά προβλήματα, ανεργία,
δυσκολία ή και αδυναμία να διαχειριστούν θέματα της εφηβείας, είναι κοινός
τόπος για όλες αυτές τις μητέρες. Και φυσικά έντονα ανάγλυφες και οι επιπτώσεις
όλων αυτών στα παιδιά στο σχολείο. Πέρα όμως από όλα τα παραπάνω που έχουν άμεση
σχέση με τη γενικότερη κατάσταση υπάρχει και κάτι ακόμα που αφορά στις ίδιες
τις μητέρες. Αυτό που καταλαβαίνω είναι
πως όσο πιο πολύ εμείς οι μητέρες έχουμε κάνει την αυτοκριτική μας - και όχι
μόνο κριτική- όσο πιο πολύ ρίχνουμε φως σε αδυναμίες και λάθη του παρελθόντος-
άλλωστε για τη διάλυση μιας σχέσης δεν ευθύνεται μόνο η μια πλευρά – όσο πιο
πολύ αφήνουμε τα βέλη να πέφτουν στο έδαφος και όχι να στοχεύουν μια ζωή τον
πατέρα του παιδιού μας, όσο πιο πολύ στοχεύουμε σε θετικές σκέψεις και
συμπεράσματα , τόσο πιο ομαλά και στέρεα βάζουμε τα καινούργια θεμέλια για μια
νέα ζωή , τόσο πιο ουσιαστικά βοηθάμε το παιδί μας ,τόσο πιο ώριμα συνεχίζουμε
το ταξίδι της ζωής μας.
